Kiedy mówimy MOTORYKA – mamy na myśli ogólną sprawność fizyczną człowieka
i jego zdolności do wykonywania wszelkich działań związanych z ruchem.
Motoryka oraz jej rozwój, uwarunkowane są prawidłową budową i czynnością układu
ruchu oraz funkcjonowaniem układu nerwowego. Główną rolę w zakresie zdolności do
wykonywania różnych działań związanych z ruchem odgrywa prawidłowa budowa i czynność
układu kostno-stawowego i mięśniowego, kręgosłupa, tułowia i kończyn. Składowe motoryki
to między innymi wytrzymałość i kondycja, koordynacja, równowaga i świadomość ciała, jak
również siła, ruchomość, szybkość i zdolność reakcji.
Bardzo istotny wpływ na pojawienie się umiejętności motorycznych, oraz ich jakość
ma stymulacja środowiska. Stwarzanie dziecku warunków do doświadczania i zachęcanie do
wykonywania czynności ruchowych, adekwatnych do wieku rozwojowego, są ważne dla
przebiegu procesu ruchowego. Wszelkie opóźnienia, odstępstwa, braki w nabywaniu
kolejnych etapów rozwoju w pierwszych dwóch latach życia, mogą rzutować na ogólny
rozwój dziecka w przyszłości. Motoryka bowiem, jest powiązana z rozwojem fizycznym;
rozwojem mowy; sferą poznawczą; sferą społeczną i sferą emocjonalną.
Rozwój motoryczny przebiega według etapów, które są ściśle uzależnione od siebie.
Np. jeżeli dziecko nie utrzymuje główki, nie zacznie siedzieć, a następnie także chodzić. Nie
należy więc pomijać i żadnego z etapów rozwoju dziecka i na każdym z nich dbać o jak
największą ilość dostarczanej stymulacji.
By wspierać rozwój motoryczny dziecka od wczesnych etapów należy:
Zadbać o jego stan fizyczny, zbilansowaną dietę
Stwarzać warunki do różnych aktywności: spacerować, korzystać z placów zabaw,
biegać, jeździć na rowerze, pływać
Zachęcać do samodzielności: ubierania, rozbierania, spożywania posiłków
Dać dziecku czas do wykonywania danej czynności
I najważniejsze: towarzyszyć, być obok, a nie wyręczać
Wyróżnia się 2 podstawowe typy motoryki – motorykę dużą oraz motorykę małą.
Motoryka duża to ruch całego ciała. Możemy tu zaliczyć takie rodzaje aktywności
ruchowej jak bieganie, czołganie się, turlanie, chodzenie, skakanie, jazda na rowerze,
pływanie i wiele jeszcze innych czynności. Pamiętajmy, że codzienna dawka aktywności
dziecka, świetnie rozwija cały jego układ nerwowy oraz dodatkowo wspomaga rozwój
koordynacji ruchowej i umiejętność koncentracji.
Motoryka duża- jak ją wspierać:
Poprzez swobodny ruch i codzienne czynności
W trakcie konkretnie ustalonych i wymyślonych w tym celu zabaw
Przykłady ćwiczeń w zakresie motoryki dużej:
-obszerne, swobodne ruchy rąk i ramion np. kreślenie kształtu fal i ósemek
-ćwiczenia wyprostne mające na celu zachowanie i utrzymanie prawidłowej postawy ciała
-różne rodzaje zabaw rzutnych i skocznych
-zabawy rytmiczne polegające na wyrażaniu ruchem muzyki, swobodna ekspresja, rytmiczne
skoki na trampolinie
-zagadki ruchowe np. naśladowanie zwierząt, chodzenie do tyłu
Właściwy rozwój motoryki dużej, jest warunkiem rozwoju motoryki małej.
Opanowanie płynnych ruchów globalnych pozwoli w następnej fazie, wykonać precyzyjne
ruchy dłoni, oraz osiągnąć sprawność grafomotoryczną.
Motoryka mała to praca palców i całej dłoni. Jest to praca wymagająca ogromnego
skupienia, koncentracji i uwagi malucha. Motoryka mała to takie czynności, jak: pisanie,
ugniatanie, rysowanie, malowanie, rzeźbienie, chwytanie, od którego rozwój motoryki małej
zaczynają już niemowlęta, np. chwytając grzechotkę. Potem są to próby samodzielnego
jedzenia i chwytania łyżeczki oraz próba posługiwania się nią. Kolejne etapy to chwytanie
różnego rodzaju narzędzi pisarskich. Prawidłowe chwytania kredki, ołówka, a na koniec
długopisu, to efekt tych wszystkich czynności, które miały miejsce wcześniej.
Jak dziecko powinno prawidłowo trzymać kredkę?
Dziecko powinno trzymać ołówek w trzech palcach, pomiędzy kciukiem i lekko
zgiętym palcem wskazującym, opierając go na palcu środkowym.
Nieprawidłowe jest trzymanie ołówka „w garści” lub w taki sposób, że środkowy palec
leży na ołówku.
Palce trzymające ołówek powinny znajdować się w odległości około dwóch
centymetrów od powierzchni papieru.
Ołówek należy trzymać między palcami bez nadmiernego napięcia mięśni ręki i nacisku
na papier (nadmierne napięcie powoduje łamanie grafitu, dziurawienie kartki, a zbyt
słabe sprawia, że rysunek jest ledwo widoczny).
Rozwój motoryki małej to jak najlepsze przygotowanie ręki do nauki pisania w szkole i
ogólnej sprawności małych rączek. Obecnie formalna nauka pisania rozpoczyna się w
pierwszej klasie szkoły podstawowej, ale warto już wcześniej pomyśleć jak prawidłowo je do
tego przygotować.
Przykłady zajęć i zabaw usprawniających rozwój dłoni i motoryki małej:
Malowanie, rysowanie lub zwyczajne bazgranie. Miękkie kredki, kredki ołówkowe,
ołówki, flamastry – od tego warto zaczynać.
Malowanie rękami, a w kolejnym etapie malowanie farbami i zamalowywanie dużych
powierzchni przy użyciu pędzla.
Samodzielne ubieranie się.
Kolorowanie i zamalowywanie obrazków w książeczkach do malowania, na wydrukach
z komputera lub odrysowanych szablonach.
Obrysowywanie szablonów, rysowanie po śladzie, kalkowanie obrazków.
Cięcie nożyczkami i czasochłonna nauka wycinania.
Lepienie, ugniatanie, wyklejanie z plasteliny, modeliny lub innych mas plastycznych.
Stemplowanie i dziurkowanie.
Zgniatanie kulek ze zużytych gazet lub niepotrzebnych kartek papieru.
Zawiązywanie sznureczków, zapinanie guzików i suwaków, nawlekanie korali,
makaronu, guzików.
Rysowanie po ziemi długim patykiem, rysowanie kredą po chodnikach.
Przesypywanie ziaren, kaszy makaronu lub innych.
Zabawa z klamerkami w rozwieszanie prania.
Zabawy z piłką: kozłowanie, łapanie, zgniatanie.
Literatura:
– Cara Koscinski ,,Interwencje sensoryczno- motoryczne. Jak za pomocą ruchu poprawić ogólne
funkcjonowanie ciała”.
– Dorota Paczuska ,,Ćwiczenia dla rączek”
-Martyna Krasny ,,Motoryka mała- jak możemy wspomagać jej rozwój?” Wychowanie w Przedszkolu
2019 nr.19